De (mis)informatie van de WHO over zout

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft onlangs de oorlog tegen zout opnieuw aangewakkerd. In een rapport van 99 pagina’s stellen ze dat te veel natrium verantwoordelijk is voor bijna 2 miljoen sterfgevallen per jaar. Ze concluderen dat het beperken van de natriuminname tot 2 gram per dag de bloeddruk verlaagt, de hartgezondheid verbetert en tegen 2030 wereldwijd 7 miljoen levens zou kunnen redden.

De claims, ondersteunende gegevens en verregaande aanbevelingen van de WHO zijn echter onverantwoord — zelfs gevaarlijk. Om te beginnen is hun limiet veel te laag, vooral voor actieve mensen. 2 gram natrium per dag zou bij bijna iedereen die een matige trainingsroutine volgt hoofdpijn, spierkrampen en hersenmist veroorzaken — laat staan dat het bijdraagt aan een gezond hart, gezonde hersenen of sterke botten.

En die 7 miljoen geredde levens? Dat cijfer is gebaseerd op selectief gekozen correlaties en niet-peer-reviewed modellen gebaseerd twijfelachtige aannames. Eén van deze aannames is dat een groot deel van de wereld aan hoge bloeddruk lijdt. Op deze en andere denkfouten zal ik later dieper op ingaan.

Voor nu is het belangrijk te beseffen dat een algemene beperking van een essentieel mineraal geen goed idee is. Ja, het is mogelijk om te veel zout binnen te krijgen (zoals met alles), maar het biologische ‘sweet spot’ voor natrium ligt minstens twee keer zo hoog als wat de WHO aanbeveelt.

Geloof mij niet zomaar op mijn woord. Laten we eerst het rapport bespreken en de gegevens bekijken. Daarna deel ik solide onderzoek dat laat zien hoe natrium werkelijk samenhangt met bloeddruk, hartgezondheid en sterfte.

De Nieuwe WHO Richtlijnen over Natrium

Het 2023-rapport van de WHO dringt er bij overheden wereldwijd op aan om de natriuminname van hun bevolking te verminderen door:

• Voedingsmiddelen te herformuleren zodat ze minder natrium bevatten
• Laag natriumgehalte te benadrukken op verpakkingen
• Natriumrijke voedingsmiddelen te beperken in openbare instellingen, zoals ziekenhuizen, scholen en overheidsgebouwen
• Massamediacampagnes tegen zout te lanceren

Dat is wat het rapport adviseert, maar hoe rechtvaardigen ze deze beleidsaanbevelingen?

4 Problemen met het WHO-rapport

Het rapport van de WHO is natuurlijk erg uitgebreid. Dus ik verwacht niet dat je het zelf helemaal gaat uitpluizen. Om je te helpen ga ik hier de 4 gebieden bespreken waarop het rapport tekort schiet.

Tekortkoming #1: De belangrijkste claims worden niet ondersteund door peer-reviewed bronnen

Peer review is een fundamenteel zelfregulerend mechanisme voor wetenschappelijke publicaties. en peer review is dus een toetsing door een vakgenoot. Peer reviewers beoordelen of een artikel aan bepaalde eisen voldoet, zoals originaliteit, toegankelijkheid en een solide onderbouwing van de resultaten. Wanneer andere wetenschappers onderzoeksresultaten moeten goedkeuren, helpt dit (theoretisch gezien, hoewel niet altijd in de praktijk) het verspreiden van onjuiste gegevens te voorkomen.

In het rapport wordt al vroeg gesteld dat 1,89 miljoen sterfgevallen per jaar verband houden met een te hoge natriuminname. Helaas is de bron voor deze claim geen peer-reviewed publicatie, maar een onafhankelijke onderzoeksorganisatie genaamd het Institute for Health Metrics and Evaluation.

De meest opvallende claim van de WHO — dat het natriumbeleid meer dan 2 miljoen levens kan redden tegen 2025 en 7 miljoen tegen 2030 — is ook gebaseerd op een niet-peer-reviewed bron. Deze bron is een door de WHO ontwikkeld model genaamd NCDprime.

Tekortkoming #2: Het model is scheef getrokken naar mensen met hoge bloeddruk

Het WHO-model bevat veel discutabele aannames. Een voorbeeld van een gemankeerde beredenering die op pagina 17 van het rapport wordt genoemd:

1. Het WHO-beleid zal wereldwijd leiden tot een significante vermindering van de natriuminname (gemeten aan de hand van natriumuitscheiding).
2. Deze natriumreductie vertaalt zich in een gemiddelde verlaging van de systolische bloeddruk met 5,56 mmHg.
3. Deze verlaging van de bloeddruk zal miljoenen levens wereldwijd redden.

Laten we ons nu richten op punt 2, het hart van de argumentatie. Deze claim is gebaseerd op een review uit 2021 van 85 studies over natrium en bloeddruk. Van deze 85 studies:

• 65 studies waren uitsluitend gericht op mensen met hoge bloeddruk (hypertensieven).
• 11 studies waren uitsluitend gericht op mensen met een normale bloeddruk (normotensieven).
• 9 studies omvatten zowel hypertensieven als normotensieven.

Dit onthult een fundamentele fout in de claim dat mensen gemiddeld een verlaging van 5,56 mmHg in systolische bloeddruk zouden ervaren. Een peer-reviewed schatting suggereert dat slechts 31,1% van de volwassenen in 2010 hoge bloeddruk had.

Maar de review die door de WHO werd gebruikt, bestudeerde vooral hypertensieven, waardoor hun data de resultaten voor normotensieven overschaduwden. Dit is belangrijk, omdat de gegevens over normotensieven aantoonden dat natriumbeperking nauwelijks effect heeft op de bloeddruk. Bij hypertensieven zien we echter wel een daling van de bloeddruk bij natriumbeperking.

Waarom? Veel hypertensieven zijn zoutgevoelig door onderliggende metabole problemen. Voor deze groep is het logisch om de natriuminname te matigen terwijl ze werken aan het verbeteren van hun metabole gezondheid.

Maar een algemene aanbeveling om de natriuminname te beperken is onverantwoord. Zelfs bij hypertensieven zien we sterke klinische gegevens die hogere natriumniveaus ondersteunen dan de WHO aanbeveelt.

Tekortkoming #3: De natriuminnamegegevens zijn onbetrouwbaar

In het rapport geven de auteurs zelf toe: “Er is geen uitgebreide rapportage van de natriuminname in de populatie.” Veel van de gegevens zijn gebaseerd op berucht onbetrouwbare voedingsvragenlijsten, en in veel landen ontbreken deze gegevens volledig.

Dit maakt de dataset warop het onderzoek is gebaseerd onbetrouwbaar. Zonder een betrouwbaar uitgangspunt, hoe kunnen we dan praten over de effecten van een wereldwijde verlaging van de natriuminname?

Tekortkoming #4: De natriuminnamegegevens zijn onbetrouwbaar

Het WHO-rapport is een schoolvoorbeeld van selectief gebruik van gegevens. Het negeert veel bewijs dat aantoont dat 2 gram natrium per dag niet optimaal is voor hartgezondheid en levensduur — en vaak zelfs schadelijk. Een mondiale gezondheidsorganisatie zou transparanter moeten zijn dan dat.

In tegenstelling tot de WHO zal ik beide kanten van de gegevens bespreken. Eerst kijken we naar de oorsprong van de anti-zoutbeweging. Daarna duiken we in een paar peer-reviewed artikelen die de WHO heeft weggelaten.

Is Zout Slecht voor de Bloeddruk?

Ter context: het rapport schat onze huidige gemiddelde dagelijkse natriuminname op 4,3 gram. Dus wanneer de WHO aanbeveelt om dit te beperken tot 2 gram, proberen ze onze natriuminname meer dan te halveren. Waarom? Alles draait om bloeddruk, maar hierachter schuilt een behoorlijk misleidend verhaal.

De anti-zoutbeweging begon met het onderzoek van Lewis Dahl in de jaren zestig. Dahl toonde aan dat zoutgevoeligheid een genetische eigenschap is door zoutgevoelige ratten te fokken. Niet verrassend: het injecteren van megadosissen natrium bij ratten met een zoutgevoelige afkomst verhoogde hun bloeddruk aanzienlijk. Dit zegt echter niets over hoe een redelijke natriuminname de bloeddruk van mensen beïnvloedt, maar niemand leek dat iets uit te maken. Fast forward naar twee decennia later, en de Amerikaanse voedingsrichtlijnen van 1980 waarschuwden het publiek officieel om zout te vermijden.

De meerderheid van de wetenschappelijke gegevens vertelt een ander verhaal. Kijk bijvoorbeeld naar de volgende bevindingen:

• De INTERSALT-studie (1988) vond GEEN correlatie tussen zoutconsumptie en hoge bloeddruk bij 10.000 mensen in 48 verschillende populaties wereldwijd.
  
• Een meta-analyse (2014) toont aan dat natriuminname onder de 2,6 gram per dag werd geassocieerd met een toename van cardiovasculaire aandoeningen en sterfte door alle oorzaken, vergeleken met innames van 2,6–5 gram..
  
• De Framingham Offspring-studie (2017) ontdekte dat mensen zonder hypertensie een HOGERE bloeddruk hadden op een dieet met weinig natrium (minder dan 2,5 gram per dag) dan degenen die meer dan deze hoeveelheid consumeerden.
  
• Een Cochrane Collaboration Review (2020) vond dat diëten met weinig zout correleerden met een minimale verlaging van de gemiddelde arteriële druk met 0,4 mmHg bij witte populaties, met weinig bewijs dat andere etnische groepen hier beter op reageerden. Witte mensen met hypertensie vertoonden echter een gemiddelde daling van ongeveer 4 mmHg na zoutbeperking. Deze daling komt overeen met eerdere gegevens en mijn standpunt over zoutgevoeligheid.
  
  Maar hier is het belangrijkste punt: de auteurs van de Cochrane-review concludeerden dat de talrijke nadelige bijwerkingen van zoutbeperking “consistentere” resultaten opleverden dan de effecten op bloeddruk.

Als een matige natriuminname — meer dan 2,5 gram en binnen redelijke grenzen — bij de meeste mensen meestal hypertensie zou veroorzaken, zou dit zichtbaar zijn in de resultaten van INTERSALT, Cochrane en Framingham. Maar dat is niet het geval. De theorie dat natriumbeperking een gegarandeerde manier is om de bloeddruk te verlagen, is dus gebrekkig.

De Nieuwste Wetenschap over Natrium, Hartgezondheid en Sterfte

Ongeacht de bloeddruk, leidt natriumbeperking tot minder hartaanvallen, beroertes en sterfte? Uit de publicaties van de WHO zou je denken van wel. Maar is dat wel zo?

Een review uit 2018 in de Journal of American Medicine Association (JAMA) concludeerde: “Ondanks brede steun blijft er onzekerheid over de betrouwbaarheid van het advies om de zoutinname te beperken bij patiënten met hartfalen.”

Sterker nog, natriumbeperking lijkt niet alleen onbelangrijk, maar zelfs gevaarlijk te zijn voor de hartgezondheid. Hier zijn twee gerenommeerde studies die dit ondersteunen:

• Een JAMA-studie uit 2011 vond dat mensen die hun natriuminname beperkten tot 3 gram per dag MEER hartaanvallen en beroertes hadden dan degenen die 4–6 gram per dag consumeerden.
  
• Een meta-analyse uit 2014 vertelt een vergelijkbaar verhaal: sterfte en cardiovasculaire incidenten waren HOGER bij mensen die minder dan 2,6 gram natrium per dag consumeerden in vergelijking met innames van 2,6–5 gram per dag.

Met andere woorden, de door de WHO aanbevolen dagelijkse natriuminname ligt waarschijnlijk onder het ideale bereik voor optimale hartgezondheid.

Hoe kom het dat diëten met weinig natrium slecht zijn voor je gezondheid? Lees verder.

De Gevaren van Natriumbeperking

Natrium is geen gifstof. Het is een essentieel nutriënt voor hydratatie, prestaties en energie. Wanneer je je natriuminname beperkt, gaat je lichaam in een natriumretentiemodus waarbij hormonen zoals aldosteron, renine en angiotensine pieken om je nieren te helpen natrium vast te houden. Het probleem? Deze hormonen verhogen ook je bloeddruk.

Deze hypertensieve reactie verklaart waarschijnlijk de verhoogde bloeddruk bij een lage zoutinname, zoals te zien in de Framingham-gegevens.

Andere bijwerkingen van een natriumarm dieet kunnen subtiel zijn. Hersenmist, lusteloosheid, prikkelbaarheid, zwakte, spierkrampen en hoofdpijn kunnen door verschillende oorzaken worden veroorzaakt. Natriumtekort is vaak de boosdoener, maar door de oorlog tegen zout wordt daar zelden naar gekeken.

Wanneer we zoutbeperking combineren met overmatige vochtinname (zoals die gezondheidsbewuste persoon die een grote fles water meesleept), creëren we een recept voor een levensbedreigende aandoening: hyponatriëmie, een te laag natriumgehalte in het bloed.

Nog een probleem met natriumarme diëten? Je lichaam zal botweefsel afbreken om het natriumgehalte in het bloed op peil te houden. Dit kan zelfs gebeuren bij een dagelijkse natriuminname van 3 gram bij een gemiddeld gewicht voor volwassenen—een volle gram meer dan de WHO-aanbeveling! Je lichaam kiest liever voor osteoporose dan voor een laag natriumgehalte in het bloed. Persoonlijk kies ik liever voor geen van beide.

Op basis van de gegevens die ik samenvat—en mijn persoonlijke ervaring in gesprekken met duizenden gezondheidsbewuste mensen—ligt het ideale bereik voor natriuminname tussen de 4 en 6 gram per dag. En dat is slechts een basis. Als je actief bent, veel zweet, een koolhydraatarm dieet volgt, aan intermittent fasting doet of een combinatie hiervan, heb je waarschijnlijk nog veel meer nodig!

Zout is niet het probleem – het is het moderne dieet

We hebben genoeg wetenschappelijke literatuur bekeken om dat duidelijk te maken. Maar waarom correleren sommige gegevens—die door de WHO zorgvuldig zijn uitgekozen—hoge zoutinname met gezondheidsproblemen?

Het is dezelfde reden waarom ik zou kunnen beweren dat kleine mensen niet goed kunnen lezen. Drie jaar oude peuters van één meter lang kunnen misschien geen romans lezen, maar lengte is niet de oorzaak. Leeftijd is dat wel.

Op dezelfde manier is natrium niet de oorzaak in veel gezondheidsstudies. Ja, het moderne dieet is zout, maar het is ook suikerrijk en hyperlekker. Mensen die een ultrabewerkt dieet volgen, vol verpakte voedingsmiddelen en geraffineerde suiker, consumeren vaak de meeste natrium. Het is geen geheim dat het overeten van geraffineerde voedingsmiddelen leidt tot insulineresistentie, diabetes, hoge bloeddruk, obesitas en vele andere gezondheidsproblemen die de cardiovasculaire sterfte verhogen.

Als we levens willen redden, zouden we de energie die nu wordt besteed aan het samenstellen van een 99-pagina’s tellend rapport tegen een essentieel nutriënt, beter kunnen richten op een campagne tegen het suikerrijke moderne dieet. Die inspanning, samenwerking en middelen zouden veel verstandiger worden besteed aan het vieren van voedzame, onbewerkte voedingsmiddelen, het toegankelijk maken daarvan, en het bevorderen van een gezond gewicht en een goede stofwisseling.

Tot dusverre de bespreking van het WHO-rapport over zout en natrium. Ik hoop dat je er iets aan hebt bij het navigeren door de bizarre wereld van publieke gezondheidsaanbevelingen.